Mindfulness en trainen

Enige blog's terug schreef ik een reactie op een stuk van Frits de Winter waarin hij zich kritisch uit liet over mindfulness. In het Spine & Joint Centre zijn wij -in tegenstelling tot Frits de Winter- van mening dat mindfulness zeker een rol kan spelen bij (het verminderen) van pijngewaarwording. In die blog gaf ik ook aan dat mindfulness kan helpen bij fysieke training. Ik zou nog nader uitleggen hoe. Nou, bij deze dan.
In het Spine & Joint Centre behandelen wij mensen met chronische pijnklachten. Onze visie is dat veel van die klachten chronisch zijn omdat deze mensen erin volharden hun lichaam op een onhandige manier te gebruiken. Dat doen ze niet bewust. Er is waarschijnlijk een moment geweest waarop het lichaam niet in staat was op de 'normale' wijze de controle over de gewrichten te bewaren. Dit kan gebeuren als gevolg van een beschadiging in je lijf (door een val, of ongeval of een overbelasting). Om je lichaam te beschermen gaan sommige spieren harder werken en zetten gewrichten min of meer vast, terwijl andere spieren juist niet geactiveerd worden. Die beschadiging herstelt binnen enkele weken. Om nog onduidelijke redenen blijven die afwijkende spieractivaties echter bestaan. Een van de eenvoudigste voorbeelden is het vasthouden van de lage rug. Let maar eens op hoeveel mensen die rugklachten hadden(!) hun onderrug nog steeds een beetje stijf houden. Soms is dit aangeleerd ('met een rechte rug tillen'), maar vaak houdt 't lijf zelf die spanning vast.
Hoe kunnen we dit afwijkende patroon nu doorbreken? Als we eenvoudigweg gaan bewegen zal het lijf volharden in de afwijkende spieractivaties. Het is dus erg belangrijk dat de patient in kwestie leert voelen welke spieren te hard werken om vervolgens die spieren bewust te ontspannen. Hier komt mindfulness in beeld. De techniek van mindfulness, het zonder oordelen ervaren wat er is, helpt de patient te leren voelen wat er in zijn lijf gebeurt. Het trainen met bewuste aandacht voor het lijf is in feite een vorm van leren. Lichamelijk leren. Hierbij hebben we zeker niet de illusie dat we het lichaam iets nieuws leren. De spieractivatiepatronen zijn al in het lichaam bekend. We stellen ons dan ook voor dat de patient zijn lichaam helpt om, door het ontspannen en bewust zijn van activiteit van spieren bestaande spierpatronen kan re-activeren. Bewegingen worden zo meer ontspannen maar met een gevoel van controle uitgevoerd.
Dit is zeker geen hocus pocus. Bij leerprocessen helpt het om te concentreren op de te leren stof, en in dit geval is dat het lichaam. Mindfulness is zo zweverig als je het zelf maakt. Het helpt onze patienten in elk geval om minder te zweven.